تحولات صورت گرفته در زمینه اعضای بدن انسان به جهت افزایش
کمی و پیشرفتهای کیفی آن مورد توجه قانون گذار قرار گرفته و نسبت به
وضع( ( قانون پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنها
مسلم شده است) ) و نیز آیین نامه اجرایی آن اقدام نموده است.
فارغ از
موضوع اهدا عضو و علیرغم شیوع معاملات معوض غیر رسمی میان گیرندگان و
اعطاکنندگان اعضا بدن انسان، تاکنون قراردادهای مذکور مورد توجه قانونگذار
قرار نگرفته است.
این پایان‌نامه به تبیین مفاهیم و واژه‌های کلید‌ی
موضوع معاملات اعضا بدن انسان شامل ” تعاریف و اقسام مرگ مغزی، اغما و
اقسام انتقال عضو” بررسی ماهوی معامله اعضا بدن در حقوق ایران شامل “شرایط
اساسی صحت معامله اعم از مالیت و مالکیت داشتن، مشروع بودن موضوع و جهت،
عوامل محدود کننده اصل حاکمیت اراده، نوع معامله اعضا بدن و…” و نیز بررسی
معامله اعضا بدن در آیینه فقه امامیه شامل مفاهیم “مالکیت و حق سلطه و
مراتب و اقسام آن، ادله حرمت قطع عضو و موارد جواز قطع اعضا” می‌پردازد.
امروزه
به لحاظ پیشرفت دانش پزشکی و تقاضای بسیار برای استفاده از اعضای بدن
انسان، بازار خرید و فروش اعضای بدن رونق شتابنده‌ای یافته و این در جایی
است که بسیاری از فقها و حقوقدانان اسلامی از نظر فقهی و حقوقی عملیات قطع و
معامله و نقل اعضای بدن آدمی را چه در حالت حیات و چه پس از آن صحیح
نمی‌دانند،اما با بررسی و مطالعه دقیق اقوال علمای شیعه و سنی و سوابق
روایی موجود و در نظر گرفتن فتاوی بسیاری از مراجع عظام تقلید و مطالعه
دهها استدلال و مستند موافق و مخالف در رابطه با مالیت و معامله اعضای
بدن انسان چنین بدست می‌آید که امروزه با توجه به وجود منافع عقلایی و
امکان بهره وری مطلوب از اعضای بدن و اجساد انسانها در نجات جان بیماران و
حتی در مواردی تاثیر بسزای آن در پیشرفت دانش و آموزش علوم پزشکی در مراکز
آموزشی کشور، امکان خرید و فروش اعضای بدن انسان زنده و مرده و همچنین
اجساد آنها،تحت شرایط و ضوابطی وجود دارد.
و در نتیجه مانند سایراموال
قابل معامله در قالب عقد بیع خواهد بود خرید فروش اعضای بدن در برخی کشورها
مثل هند به فاجعه‌ای ملی تبدیل شده و در برخی کشورها ازجمله کشورهای عربی
با منع قانونی مواجه شده و تنها هدیه عضو پذیرفته شده است.